Waarom centrale banken bang zijn voor Bitcoin

Bitcoin heeft sinds zijn ontstaan in 2009 wereldwijd stof doen opwaaien. Wat begon als een experimentele digitale munt, groeide uit tot een wereldwijde financiële beweging. Terwijl beleggers, ondernemers en vrijheidsdenkers de technologie omarmen, reageren centrale banken wereldwijd vaak met argwaan, terughoudendheid of regelrechte tegenstand. Waarom wekt Bitcoin zoveel angst op bij instellingen die decennialang de touwtjes in handen hadden? Om dat te begrijpen, moeten we kijken naar de rol van centrale banken en de fundamentele bedreiging die Bitcoin voor hun machtspositie vormt.

Centrale banken: bewakers van het geldsysteem

Centrale banken hebben als kerntaak het waarborgen van de stabiliteit van een nationale of regionale munt. Dit doen ze onder andere door het bepalen van de rente, het reguleren van de geldhoeveelheid en het toezicht houden op commerciële banken. Ze zijn, kort gezegd, de architecten van ons financiële systeem.

Deze instellingen opereren traditioneel met grote invloed, vaak zonder democratische controle. De beleidskeuzes van centrale banken hebben directe gevolgen voor de economie, spaargelden, werkgelegenheid en inflatie. Deze macht is gebaseerd op het vertrouwen dat mensen hebben in het systeem – en juist dat vertrouwen begint bij sommigen te wankelen.

Een centrale bank is een openbare instelling die de valuta van een land of groep landen beheert en die de geldvoorraad controleert – letterlijk de hoeveelheid geld in omloop. De voornaamste doelstelling van veel centrale banken is prijsstabiliteit, aldus de ECB.

Bitcoin zet het systeem op zijn kop

Bitcoin is ontworpen als alternatief voor het gecentraliseerde financiële systeem. Het is digitaal, grenzeloos, en vooral: het heeft geen centrale autoriteit. Geen centrale bank die rente bepaalt. Geen overheid die geld bijdrukt. Geen tussenpersonen die transacties goedkeuren. Alles gebeurt via een open netwerk, waar regels door code worden bepaald en niet door beleidsmakers.

Precies dat maakt Bitcoin zo bedreigend voor centrale banken. Want als burgers massaal overstappen op een decentrale munt, verliezen zij hun monopolie op monetair beleid. Ze kunnen dan geen rente meer aanpassen om de economie te sturen. Ze kunnen geen geldcreatie meer inzetten om schulden te financieren. Hun traditionele instrumenten worden simpelweg irrelevant in een wereld waar Bitcoin dominant is.

Het verlies van controle over monetair beleid

Misschien wel de grootste angst van centrale banken is het verlies van controle over de geldhoeveelheid. In het huidige systeem kunnen ze naar eigen inzicht geld bijdrukken, iets wat regelmatig gebeurt in tijden van economische crisis. Hoewel dit soms helpt om recessies te dempen, leidt het ook tot inflatie, kapitaalvernietiging en ongelijkheid.

Bitcoin kent zo’n flexibiliteit niet. Het maximumaantal munten – 21 miljoen – ligt vast in de code en is niet te wijzigen. Dit creëert schaarste, vergelijkbaar met goud, maar zonder fysieke beperkingen. Centrale banken kunnen dus niet ‘ingrijpen’ in het Bitcoin-systeem zoals ze dat wel kunnen bij hun eigen munt. Dat gebrek aan controle is voor hen een existentiële bedreiging.

Angst voor verlies van soevereiniteit

Naast monetair beleid speelt ook politieke soevereiniteit een rol. Geld is macht – en wie de geldstromen beheert, beheert vaak ook de macht in een samenleving. Overheden gebruiken het monetaire systeem voor belastingen, sancties, subsidies en economische strategieën. Als mensen massaal overstappen op Bitcoin, kunnen die mechanismen ernstig ondermijnd worden.

In landen met autoritaire regimes wordt deze angst nog duidelijker. Daar zien we dat overheden Bitcoin actief verbieden, websites blokkeren of mijnen strafbaar stellen. Niet omdat ze de technologie niet begrijpen, maar juist omdat ze haar potentie wel degelijk doorhebben. Bitcoin biedt burgers namelijk een ontsnappingsroute uit monetaire onderdrukking, en dat is voor veel machthebbers onacceptabel.

De dreiging van financiële desintermediatie

Een andere factor die centrale banken zorgen baart, is het verdwijnen van financiële tussenpersonen. In het Bitcoin-ecosysteem zijn geen banken nodig voor het bewaren of verzenden van geld. Mensen kunnen hun eigen ‘bank’ zijn via een wallet. Dit proces van desintermediatie maakt het traditionele bankwezen overbodig en zet ook de relatie tussen centrale banken en commerciële banken onder druk.

Als mensen hun geld buiten het bankensysteem om bewaren, wordt het voor centrale banken lastiger om economische indicatoren te meten, financiële stabiliteit te garanderen of toezicht te houden. Het idee dat miljarden euro’s of dollars in zelfbeheer circuleren, buiten bereik van centrale rapportages, is ronduit beangstigend voor toezichthouders.

Pogingen tot tegenreactie

Centrale banken blijven niet passief toekijken. Velen werken inmiddels aan hun eigen digitale munt: de Central Bank Digital Currency (CBDC). Deze ‘digitale euro’ of ‘digitale dollar’ moet een antwoord zijn op de aantrekkingskracht van Bitcoin, maar dan onder volledige controle van de staat.

Hoewel CBDC’s technische gelijkenissen met Bitcoin vertonen, verschillen ze fundamenteel qua opzet. Ze zijn niet open-source, niet gedecentraliseerd en hebben geen limiet op het aanbod. Daarmee bieden ze niet de onafhankelijkheid die Bitcoin belooft. Toch hopen centrale banken hiermee het vertrouwen van burgers te behouden en de adoptie van decentrale alternatieven te vertragen.

Daarnaast zien we steeds vaker dat regelgeving wordt aangescherpt. Strengere regels voor exchanges, rapportageplicht voor transacties en belastingmaatregelen worden ingezet om het gebruik van Bitcoin moeilijker te maken. Deze juridische druk is geen toeval – het is een directe reactie op de groeiende invloed van een systeem dat ze niet langer beheersen.

Voor meer achtergrond over deze ontwikkelingen kun je dit artikel van de Europese Centrale Bank raadplegen.

Een strijd om vertrouwen

In de kern draait deze hele confrontatie om vertrouwen. Centrale banken vertrouwen op hun autoriteit, ervaring en de stabiliteit van het oude systeem. Bitcoin vertrouwt op wiskunde, transparantie en het netwerk van gebruikers wereldwijd. De vraag is: waar leggen mensen hun vertrouwen in de toekomst?

Steeds meer jongeren, ondernemers en zelfs institutionele beleggers kiezen voor Bitcoin omdat ze geloven dat het traditionele systeem zijn houdbaarheid heeft bereikt. Tegelijkertijd blijft het overgrote deel van de wereldbevolking afhankelijk van het oude geldsysteem, uit gemak of gebrek aan alternatieven.

De strijd tussen centrale banken en Bitcoin is dus niet alleen technologisch, maar ook ideologisch. Het gaat om wie de regels maakt, wie het vertrouwen verdient en wie de toekomst van geld vormgeeft.